عادت یا اعتیاد؟ خط باریکی که باید بشناسیم!

همه ما در زندگی عادت‌هایی داریم؛ مثلاً هر روز صبح بعد از بیدار شدن یک لیوان آب می‌نوشیم، قبل از خواب کتاب می‌خوانیم یا هنگام استرس ناخن‌هایمان را می‌جویم. این رفتارها در طول زمان شکل گرفته‌اند و بعضی از آن‌ها مفید و برخی دیگر ناخوشایندند. آیا می‌توان گفت که هر عادت ناپسندی اعتیاد است؟ تفاوت عادت و اعتیاد دقیقاً مثل تفاوت بین نوشیدن یک فنجان قهوه صبحگاهی و مصرف روزانه چندین لیوان قهوه تا جایی که بدون آن سردرد بگیریم! ۱. کنترل‌پذیری یا وابستگی؟ تصور کنید کسی هر روز صبح بعد از بیدار شدن، عادت دارد پیاده‌روی کند. اگر روزی این کار را انجام ندهد، شاید احساس کند چیزی کم است، اما زندگی‌اش مختل نمی‌شود. اما فردی که به سیگار اعتیاد دارد، اگر چند ساعت بدون آن بماند، دچار استرس، تحریک‌پذیری و حتی علائم جسمی می‌شود. عادت‌ها قابل‌کنترل‌اند، اما اعتیاد معمولاً از کنترل فرد خارج می‌شود. ۲. تأثیر مثبت یا آسیب‌زا؟ عادت‌ها می‌توانند مثبت باشند؛ مثل عادت به مطالعه، ورزش یا نوشیدن آب کافی. اما اعتیاد معمولاً آسیب‌زا است، مثل اعتیاد به قمار که زندگی مالی فرد را به خطر می‌اندازد یا اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی که باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری می‌شود. ۳. نیاز جسمی و روانی تفاوت اصلی اینجاست: عادت بیشتر رفتاری است، در حالی که اعتیاد می‌تواند وابستگی جسمی و روانی ایجاد کند. مثلاً فردی که به مصرف مواد مخدر اعتیاد دارد، مغزش دیگر بدون آن ماده نمی‌تواند عملکرد طبیعی داشته باشد، در حالی که ترک یک عادت معمولی مثل خوردن چیپس هنگام تماشای فیلم، تنها کمی اراده می‌خواهد. ۴. ترک کردن چقدر سخت است؟ عادت‌ها را می‌توان با تغییر تدریجی کنار گذاشت. مثلاً اگر عادت داریم هنگام استرس شکلات بخوریم، می‌توانیم آن را با یک میان‌وعده سالم جایگزین کنیم. اما ترک اعتیاد معمولاً با علائم جسمی و روانی سختی همراه است، مثل بی‌قراری، افسردگی یا دردهای جسمانی در ترک مواد مخدر. اعتیاد عادت تفاوت اعتیاد و عادت محمد روزبهانی